معرفی رشته مهندسی صنایع – صنایع در مقطع کارشناسی ارشد

مهندسی صنایع ، شامل کاربرد روش‌های تجزیه و تحلیل اصول فیزیکی برای تبدیل موادخام و سایر منابع به فرمی است که رضایت و احتیاجات آدمی را تامین کند. با پیشرفت علم و تکنولوژی و تعامل این دو با هم، تخصص‌ها و گرایش‌های مختلفی بوجود آمده‌است. در این ارتباط مهندسی صنایع رشته نسبتاً جدیدی است که ضمن برخورداری از مفهوم کلی مهندسی، حوزه‌های کاری فراتری را در مقایسه با سایر رشته‌ها مورد توجه قرار می‌دهد.

مهندسی صنایع چیست؟

مهندسی صنایع عبارت از کاربرد اصول و تکنیک‌هایی به منظور بهبود، طراحی و نصب سیستم‌هایی شامل انسان، مواد، اطلاعات، انرژی و تجهیزات برای فراهم آوردن امکان تولید کالاها و ارائه خدمات به شکل کارا و مطلوب است.

برای بررسی، ارزیابی و کاربرد این سیستم‌ها، دانش و مهارت‌های علوم ریاضی، علوم فیزیکی و علوم اجتماعی به همراه فنون و تکنیک‌های طراحی مهندسی مورد نیاز است. فعالیت‌های مهندسی صنایع همانند پلی است که ارتباط بین اهداف مدیریت و عملکرد عملیاتی سازمان را ایجاد می‌نماید.

مهندسان صنایع بیشتر درگیر افزایش بهره‌وری در مدیریت منابع انسانی، روش‌ها و تکنولوژی هستند و حال آنکه سایر رشته‌های مهندسی بیشتر درگیر ماهیت فنی فرایندها و فراورده‌ها هستند. در واقع مهندسی صنایع تنها رشته مهندسی است که عامل انسان یکی از مولفه‌های اصلی سیستم‌های مورد مطالعه آن را تشکیل می‌دهد. در نتیجه مهندسان صنایع در تیم‌های میان رشته‌ای برای امور برنامه‌ریزی، نصب و کنترل و بهبود فعالیت‌های موسسات به خدمت گرفته می‌شوند. این فعالیت‌ها ممکن است فعالیت‌های تولید، نوآوری در محصولات، ارائه خدمات، حمل و نقل و جریان اطلاعات سازمانی را شامل شود. با توجه به مطالب فوق، مهندسان صنایع بستر لازم برای تعامل تخصص‌های مختلف و کار گروهی را به بهترین وجه ایجاد نموده و در نتیجه امور طرح، برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت بر عملکرد نظام‌های تولیدی خدماتی به شکل منسجم‌تر انجام می‌شود و در نهایت انسجام امور به بهبود مستمر در جهت سهولت کارها، راحتی کارکنان، کاهش هزینه‌ها، ارتقا کیفیت و جلب رضایت مشتریان منجر می‌شود.

* گرایش‌ها و ابعاد مختلف این رشته در کارشناسی ارشد

امروزه توانمندیها و خدمات مهندسی صنایع نقش و اهمیت مهندسی صنایع را به وضوح بیان می‌کند. حیات اقتصادی سازمانها و موسسات تولیدی و خدمات در بازار رقابتی شدید جهانی به استفاده بهینه از منابع در دسترس وابسته است. عموماً منابع در دسترس شامل مواد، منابع انسانی، ماشین آلات (شامل تجهیزات، لوازم جانبی، امکانات مورد نیاز شامل فضا و انرژی و …)، منابع اطلاعاتی و منابع مالی طبقه‌بندی می شوند. ایجاد و نگهداری منابع یاد شده هزینه‌هایی را برای سازمان به دنبال دارد. هزینه تمام شده واحد محصول هر موسسه متأثر از نحوه به کارگیری این منابع است. هر شرکت تولیدی یا خدماتی که بتواند هزینه‌های خود را به حداقل ممکن برساند و به بیانی دیگر توانایی استفاده بهینه از منابع را در تمام ارکان سازمانی خود ایجاد نماید یا حاشیه سود بیشتری به دست خواهد آورد و یا قادر خواهد بود که قیمتهای فروش خود را با حفظ حاشیه سود قبلی، کاهش دهد. این بدان معنی است که قدرت رقابتی موسسه مذکور در بازار افزایش می‌یابد. با توجه به تحولات اقتصاد جهانی قدرت رقابتی شرط اساسی موفقیت در کسب و کار نوین محسوب می‌شود. در کنار این مسائل، توجه به نوآوریها و ارتقا کیفی محصولات و خدمات که از طریق تلاش برای یافتن طرحهای بهبود یافته و همچنین تحول در فرآیند کسب و کار نیز بقا و رشد موسسات را در پی خواهد داشت. با توجه به مراتب فوق اگر ضرورتها و نیازمندیهای رسیدن به امور مذکور را با تکنیکهای مهندسی صنایع تطبیق دهیم مشاهده می‌شود که مهندسی صنایع ابزار لازم برای حصول اهداف سازمانی را به طور فراگیر و سیستماتیک فراهم میآورد و این نشانگر نقش و اهمیت بالای مهندسی صنایع به عنوان موتور محرک حرکت سازمانهای امروزی است.

* زمینه‌های اشتغال

رشته مهندسی صنایع به این دلیل که زمینه‌های گوناگون فعالیت‌های تولیدی و خدماتی را با دید کلی نگر مورد توجه قرار می‌دهد در افزایش بهره وری و بهبود فرآیندها نقش موثری را می‌تواند ایفا کند. با گذشت زمان صاحبان صنایع و سیاستگذاران امور اقتصادی به این نکته پی برده اند و همین امر باعث افزایش توجه به مهندسی صنایع به عنوان ابزاری در جهت انجام بهتر کارها گشته است.

از آنجا که ایران جزو کشورهای در حال توسعه است از سویی با افزایش مصرف داخلی نیاز به توسعه ابزارهای تولید و یا بهبود روشهای تولید و افزایش بهره‌وری به منظور استفاده مناسب‌تر از منابع تولید به شدت احساس می‌شود و از سوی دیگر کشور وارد عرصه‌هایی از خدمات می‌گردد که تاکنون تجربه آن را نداشته است. (به عنوان مثال می‌‌توان به تجارت الکترونیک، بانکداری الکترونیکی و… اشاره کرد) در هر دو زمینه مهندسی صنایع و سیستم نقش موثری ایفا می‌کنند و بنابراین نیاز کشور به این رشته هم اکنون بسیار زیاد بوده و در آینده نیز همچنان ادامه و افزایش خواهد داشت. از لحاظ زمینه کلی کار صرف نظر از برخی کارهای ویژه تفاوت چشمگیری میان مهندسین صنایع و سیستم در بازار داخلی کشور وجود ندارد.

از آنجا که وظیفه اصلی مهندسین صنایع بهبود روشها و افزایش بهره‌وری جهت استفاده بهتر از منابع و نیز مدرن کردن و اتوماسیون فرایندهای تولید و طراحی فرایندهای خدماتی و به نحوی کارا است و با توجه به وضعیت کنونی صنایع و ارگانهای خدماتی کشور زمینه‌های خدمت زیادی برای دانش آموختگان این رشته مهیا است

زمینه‌های فعالیت در مهندسی صنایع

با پیشرفت و تحول سریع علوم و فنون و پیچیدگیهای روز افزودن آن، بالطبع نظامهای تولیدی و خدماتی نیز گسترش یافته‌اند که در این میان اداره صحیح و مناسب این گونه واحدها مستلزم بکارگیری تکنیکهای علمی و پیشرفته جهت پیش بینی مدلسازی، برنامه‌ریزی، تأمین و تدارک، اجرا و نظارت و ارزیابی نتایج حاصله در راستای وظایف مدیریتی است. همانطور که می‌دانیم فعالیت هر نظام اعم از تولیدی یا خدماتی با اتکا بر فناوری خاص آن امکان تداوم و استمرار دارد و صرفنظر از ماهیت فنی و صنعتی امر، فناوری دارای چهار جز اصلی شامل تجهیزات، امکانات تولیدی و خدماتی، مدیریت و سازمان، نیروی انسانی و دانش فنی است. از آنجا که رشته‌های مهندسی مرسوم نظیر مهندسی مکانیک، برق، ساختمان و … بیشتر به ابعاد فنی صنعت یعنی موارد۱ و ۴ توجه دارند در فرایند کسب و کار رقابتی به تنهایی پاسخگوی مسائل پیچیده خدمات مهندسی و مدیریتی مدرن امروزی که بصورت سیستماتیک تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و باورهای انسانی را در چرخه حیات سیستمهای مورد توجه خود لحاظ نمینمایند، نیستند. لذا برای رفع چنین کمبودهایی در قرن حاضر به ویژه طی چند دهه اخیر، رشته جدیدی تحت عنوان مهندسی صنایع با بهره‌گیری از علوم ریاضی، فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و تکنیکها و فنون مهندسی بوجود آمده است. با توجه به مراتب فوق شاید مناسب بود این رشته با عنوان مهندسی مدیریت معرفی می‌شد، چرا که کاربردهای آن محدود به صنعت نیست و هر موسسه انتفاعی و غیر انتفاعی با جنبه صنعتی یا خدماتی میتواند از فنون و تکنیکهای مهندسی صنایع بهره گیرد.

مبحث صرف منابع و حصول حداکثر نتیجه از منابع مصروفی چیزی نیست که منحصر به صنعت یا بنگاه خاصی باشد و امروزه با توجه به کمبود ارتقاع سطح بهرهوری امری ضروری و حیاتی محسوب می‌شود که نشانگر بستر گسترده برای فعالیتهای مهندسی صنایع نفتی می‌شود . مهندسی صنایع در حرفه‌ها و مشاغلی همچون، بانکداری، خدمات مشاوره‌ای، صنعت بیمه، شرکتهای هواپیمایی، کشتیرانی، بیمارستانها، کارخانجات، کشت و صنعت، خدمات شهری، استادیومهای ورزشی و یا هر مکان دیگری که نیاز به برنامه‌ریزی، هدایت، مدیریت و ارتقا بهره‌وری است، کاربرد دارد.

برخی از زمینه های کاری مشخص مهندسی صنایع در بازار کسب و کار عبارتند از:

برنامه ریزی استراتژیک و عملیاتی سازمان

مدیریت تولید

مدیریت مهندسی

مدیریت پروژه

مهندسی لجستیک

سیستمهای تولیدی

مهندسی سیستمهای کیفیت

مهندسی سیستمهای اطلاعاتی

مهندسی مالی

مهندسی ارزش

مهندسی سیستمهای بهره وری

طراحی فرایندها و ساختارهای سازمانی

برای آشنایی بیشتر با مهندسی صنایع به اینجا (+ لطفاً کلیک نمایید) مراجعه نمایید.